Op zoek naar nabestaanden van de drenkelingen op Vredenhof

Bijzondere begraafplaats
Op zoek naar nabestaanden van de drenkelingen op Vredenhof
Tussen bos en duinen op Schiermonnikoog is een begraafplaats. Zoals op alle begraafplaatsen op de Wadden liggen er veel drenkelingen. Op Vredenhof zijn dat vooral verdronken militairen.  

Door de metalen openslaande hekken in de compacte robuuste muur aan de voorzijde oogt begraafplaats Vredenhof op Schiermonnikoog als een afgesloten begraafplaats. Maar in plaats van door muren, wordt het terrein omgeven door bos en duinen. Vredenhof valt op door eenvoud. Wie de begraafplaats oploopt, passeert eerst zo’n twintig identieke graven van drenkelingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog en tussen beide wereldoorlogen in zijn overleden.
Alle graven bestaan uit een betonnen rand met daarbinnen wat schelpen en een kleine witte steen met tekst op een betonnen sokkeltje. Alles in hetzelfde lettertype. Aan het eind van het terreintje staan een stenen kruis en een klein gebouwtje. Daarachter herhaalt het patroon van identieke graven zich, maar nu met overledenen vanaf de Tweede Wereldoorlog. Ook tegen de achterzijde van dit terrein staat een groot stenen kruis: het Cross of Sacrifice, het oorlogsmonument van het Gemenebest.
De zerken met schepen, ankers en andere maritieme motieven, die je wellicht zou verwachten op een Waddeneiland, ontbreken. Toch is Vredenhof een drenkelingenbegraafplaats. Begraafplaatsbeheerder Wyb Jan Groendijk: "Al vanaf de oprichting in 1922 zijn alle graven gelijk. De geëmailleerde grafschildjes zijn in 1980 vervangen door stenen.”

‘Crowdfunding avant la lettre’
In 1922 richtte Sake van der Werff, eigenaar van uiteindelijk drie hotels op het eiland, Vredenhof op. Dat deed hij samen met eilandgenoten oud-kapitein Ruurd Fenenga en de boeren Theunis Riekert Visser en Rink de Boer. Van der Werff ligt er begraven. Tot de komst van de begraafplaats werden lichamen die aanspoelden begraven op het kerkhof in het dorp. Ook zijn veel drenkelingen in de loop der eeuwen ter aarde besteld in de duinen, zoals de negen Zweedse matrozen die in 1870 verdronken, in de buurt van paal zeven aanspoelden en terplekke werden begraven. Om de aangespoelde drenkelingen op een goede manier buiten het dorp te kunnen begraven, vroegen de initiatiefnemers van Vredenhof aan de eigenaar van het eiland, de Duitse graaf Berthold Hartwig Arthur Graf von Bernstorff, een stukje grond om drenkelingen te begraven. Een sponsoractie maakte de bouw van het gebouwtje voor opbaring en onderhoudsmateriaal mogelijk, iets wat destijds vrij uitzonderlijk was. ‘Çrowdfunding avant la lettre’.

Laatste saluut
Groendijk is sinds 1980 beheerder van Vredenhof. "In de jaren zeventig werkte ik als student in de weekenden bij Hotel Van der Werff”, vertelt hij. "Door de manier waarop Sake van der Werff de zaken had vastgelegd, zijn het hotel en de begraafplaats altijd met elkaar verbonden gebleven. Al snel nadat ik het onderhoud ben gaan doen, heb ik me verdiept in de verhalen achter de overledenen. Van der Werff was een gedreven amateurfotograaf. Bovendien had hij door zijn hotel contact met verschillende Duitse bevelhebbers. Van alle begrafenissen op Vredenhof maakte hij in die tijd foto’s. De gesneuvelde soldaten kregen een militaire begrafenis, met de landsvlag op de kist, een laatste saluut en een rede door een dominee. Ook alle gegevens die hij vond, bewaarde hij. In zijn hotel had hij boeken vol.”

Indrukwekkende herbegrafenis
Omdat Groendijk de geschiedenis wilde vastleggen voordat er niemand meer was die het zou kunnen vertellen, ging hij op zoek naar nabestaanden. Dat resulteerde uiteindelijk in veel buitenlandse contacten en honderd albums met foto’s, documenten en gegevens. Foto’s van de verdronken soldaten staan nu elk jaar op 4 mei bij de graven.
Bovendien hebben zijn zoektochten ertoe bijgedragen dat nabestaanden te weten kwamen waar hun familielid was begraven. "Van vijf overledenen lukte het me niet om nabestaanden te vinden. In 2015 zijn alle begraven onbekenden in Nederland opgegraven om DNA af te nemen. Ook de vijf op Vredenhof. Dat gaf één positieve match. Een visser van Urk werd geïdentificeerd en herbegraven op Urk. Ik ben bij de begrafenis geweest, het was indrukwekkend. Zijn weduwe heeft nu een dubbel graf gekocht en was daarmee verzekerd van een plek naast haar man”, vertelt Groendijk. "Een onbekende Engelse vlieger kreeg een naam dankzij informatie die ik vond in het archief op het eiland. De broer van een Engelse vlieger die op Vredenhof ligt, komt regelmatig naar het eiland. Hij was getuige bij mijn huwelijk.”  

[Gepubliceerd in Vakblad Uitvaart]