Corona 2

‘Coronamaatregelen leiden tot druk én creativiteit’
Rouwen, troosten en het weer oppakken van je leven vraagt nu om meer creativiteit van nabestaanden. En de plotselinge stijging van het aantal sterfgevallen drukt zwaar op de uitvaartondernemer.

"Wat de gevolgen zijn van de manier waarop we door de coronamaatregelen ánders rouwen dan voorheen, blijkt natuurlijk pas in de toekomst”, zegt rouw- en verliesbegeleider Janine van Veen. "We kennen het niet.” In haar praktijk begeleidt Van Veen mensen die vastlopen in hun rouwproces. Er is dan sprake van complexe rouw. Het lukt de rouwende maar niet om het gewone leven weer op te pakken, aan het werk te gaan of voor zichzelf het huishouden op de rails te houden. "Hierbij horen tekenen van depressie”, aldus Van Veen. "Normaalgesproken is de kans dat iemand complexe rouw ontwikkelt klein. Die kans is groter als het overlijden erg plotseling was of als het gaat om een, al dan niet volwassen, kind van de rouwende. Wat ook invloed heeft, is de mate waaraan ze aan elkaar gehecht waren en de manier waarop de familie gewend is te rouwen. Hoe de ouders en de grootouders ermee omgingen.”
Troost en het terugkeren naar het ‘oude’ leven helpen om door een rouwperiode heen te komen. Twee zaken die door de coronacrisis behoorlijk onder druk zijn gezet. "Ik adviseer nabestaanden vaak om ook hun werkgever uit te nodigen voor de uitvaart”, zegt Van Veen. "Het kan zó helpen om je reguliere leven weer op te pakken als ook op het werk bekend is wat er speelt. Dat is nu voor de meeste nabestaanden heel anders. Veel mensen gaan niet fysiek naar hun werk. En als ze wel gaan, zijn de gesprekken bij het kopje koffie heel anders dan voor de coronacrisis. En er is die anderhalve meter afstand, waardoor niemand een arm om je schouder kan leggen, terwijl mensen dat juist nodig hebben om tot rust te komen.” 

Anderhalve meter
Die anderhalve meter verbaast haar in sommige situaties. "Dat nabestaanden tijdens de uitvaart anderhalve meter uit elkaar moeten zitten, begrijp ik niet altijd”, zegt ze. "Een gezin -vader, moeder en twee jonge kinderen- woont in één huis. Oma overlijdt en ze rijden samen naar het crematorium. In de aula moeten ze anderhalve meter afstand van elkaar houden. Er worden zelfs politiecontroles gehouden voor de naleving van die voorwaarde. Na afloop stappen ze weer in dezelfde auto, op weg naar hetzelfde huis.”
Er doen zich meer situaties voor die goed rouwen belemmeren. "Ik las een bericht over een coronapatiënt die meteen na het overlijden naakt in een bodypack gekist is. Dat gebeurt natuurlijk uit paniek, dat begrijp ik wel. Maar dit soort dingen vergroot de kans op een complexe rouw.” Van Veen benadrukt de rol van de uitvaartondernemer. "Dat die de nabestaanden meeneemt en kans ziet de kalmte te bewaren, helpt zeker voor een gezond rouwproces”, zegt ze. "Maar ook uitvaartondernemers staan onder druk. Als je eerst een uitvaart per week regelde en je krijgt er nu drie op een dag, is het van belang goed voor jezelf te zorgen en op tijd ‘Nee’ te zeggen en een uitvaart over te dragen.”  

Creativiteit
Toch verwacht Van Veen niet alleen negatieve gevolgen van de coronacrisis op rouw. "Tijdens een rouwplechtigheid kon tot voor kort alles. Wilde je vijfhonderd man uitnodigen, geen probleem. Dat veranderde via een maximum van honderd mensen en daarna alleen eerstegraads familieleden uiteindelijk in maximaal dertig mensen. En dat vraagt om creativiteit. Het zet onze rituelen op scherp en maakt een uitvaart voor het groepje dat samenkomt tot een veel intenser samenzijn. De gebaren van troost beklijven beter.”
Ze benadrukt dat de kring buiten die dertig mensen wel degelijk iets kan doen om de nabestaanden een hart onder de riem te steken. "Dat bedoel ik met creatief zijn”, zegt ze. "Een hand op je hart leggen en elkaar diep in de ogen kijken, is een veel intiemer gebaar geworden. Maar ook als je niet bij het selecte groepje behoort, kun je nabestaanden bijvoorbeeld een appje sturen met een filmpje waarin je sterkte wenst, een gedicht voordraagt of een lied zingt. Alle rituelen zijn er!” Dat mensen zich ongemakkelijk kunnen voelen bij dergelijke rituelen, vindt ze logisch. "Bij rouw hoort kwetsbaarheid en dan val je het liefst terug op oude gewoonten.”

(Gepubliceerd in Vakblad Uitvaart)